KIẾN TRÚC CHÙA SÓC LỚN

Theo thế giới quan của Phật giáo Nam tông Khmer, chánh điện là biểu tượng của ngọn Tudi, nơi Đức Phật cư ngụ, bên ngoài là thế giới của chư thần và các loài linh vật. Với quan niệm đó, nên chùa Khmer luôn được trang trí bằng hệ thống thần tượng và linh vật từ ngoài cổng đến chánh điện, thể hiện theo từng cấp độ từ thấp đến cao. Mỗi biểu tượng đều được lý giải bằng những câu chuyện Phật thoại hay truyền thuyết tạo nên một màu sắc tâm linh bao quanh ngôi chùa. Chùa Sóc Lớn cũng được xây dựng theo đúng quan niệm đó, nên luôn thể hiện tính cân đối về cách bố trí cũng như kiến trúc mặc dù bị chiến tranh tàn phá, và phụ thuộc rất nhiều vào địa thế. Muốn vào khuôn viên chùa phải đi qua con đường rộng 4m xuyên qua những hộ dân cư.

Trong khuôn viên chùa, đi từ cổng vào bên phải là công viên cây xanh, bên trái là một dãy nhà 1 tầng dành cho các vị chư tăng học, tầng trệt là phòng học vi tính và phòng hoạt động Phật sự khác. Đối diện với cổng là nền chánh điện cũ, phía bên phải nền chánh điện cũ là công trình chánh điện mới đang xây dựng. Phía bên trái chánh điện mới đang xây dựng là ngôi Giảng đường cũ, đi qua giảng đường cũ đến dãy nhà 1 tầng (Tăng xá), tầng trệt là phòng họp, thư viện và tầng 1 là nơi sinh hoạt của các vị chư Tăng. Đối viên với dãy nhà học của chư tăng là tháp Bồ đề. Bên phải tháp Bồ đề là ngôi Giảng đường mới và cũng là nơi sinh hoạt của các chư Tăng và cũng là nơi cúng tế của tín đồ, do chánh điện đang xây dựng nên việc hành tăng sự của chư tăng và tổ chức các lễ lớn cũng được tổ chức ở đây. Chính giữa khuôn viên chùa là một lối hoa kiểng và Phật cảnh tạo nên một nét đẹp cổ kính và trang nghiêm của Phật giáo.

Chùa Sóc Lớn là một cụm kiến trúc bao gồm cổng, chánh điện, giảng đường, tháp Bồ Đề… được xây dựng trên địa hình bằng phẳng, rộng rãi với những đặc điểm sau:

Cổng chùa: Cổng chùa được đúc bằng xi măng với lối kiến trúc hiện đại. Trên  đỉnh cổng có khắc hình đức Phật đản sanh, phần tiếp giáp với mái được gia cố bởi tượng Cầy no (tượng nữa người nữa chim), đôi tay dang ra để chống đỡ mái hiên. Tượng Cầy no được dân tộc Khmer chọn làm biểu tượng cho sắc đẹp và sức mạnh, với ý niệm là sẽ chống trả được với thiên nhiên để che chở và bảo vệ con người. Ngoài ra, hàng rào bao quanh khuôn viên chùa được trang trí bởi câu truyện của khỉ Hanuman và 12 con giáp.

Chánh điện: Hiện đang xây mới, Chánh điện cũ do chiến tranh tàn phá chỉ còn phần móng. Đối với Phật giáo Nam tông Khmer ngôi chánh điện là một trong những công trình quan trọng, kiến trúc quy mô, biểu hiện phong cách độc đáo với lối kiến trúc, nghệ thuật tạo hình truyền thống của dân tộc Khmer.

Giảng đường (Sala): Gồm hai tầng, tầng trệt và nhà lễ, tầng trên là phòng khách tăng. Bên ngoài Sala là các tượng Kruôt nâng đỡ cột mái, tượng trưng cho cái đẹp và sức mạnh đoàn kết của toàn dân tộc. Các cột đứng được đắp nổi hoa văn chư thiên - mang tính chất tôn nghiêm và mang ý nghĩa hộ trì. Các cột ngang lại được trang trí bằng những phù điêu đắp nổi thần Riahu - thần gió nuốt mặt trăng[1].

Trong Sala, ngoài bàn thờ kim thân đức Phật Thích Ca được đặt trang trọng ở vị trí trung tâm. Bên phải còn đặt bàn thờ của các vị Hòa thượng có công lớn đối với việc xây dựng và tôn tạo chùa. Bàn thờ của các vị cố Hòa thượng được sắp đặt theo vị trí từ cao đến thấp, từ trái qua phải. Với kết cấu trang trí phù điêu mang đậm bản sắc dân tộc Khmer. Sala khiến các tín đồ cảm nhận được sự trang nghiêm, tâm hồn nhẹ nhàng thanh tịnh khi có dịp diện kiến.

Tháp Bồ đề: Có diện tích nền nhỏ, bốn cạnh đều nhau. Kiến trúc của tháp theo hình chóp, càng lên cao càng nhỏ dần. Trên cùng là tượng thần bốn mặt, nhìn về bốn hướng, đầu đội chiếc lọng ba tầng, biểu tượng cho Tam bảo và sự siêu thoát của con người. Biểu tượng thần bốn mặt là mô phỏng hình dáng của đỉnh núi Xô-me, nơi vị thần bốn mặt ngự trị.

Ngoài những công trình kiến trúc mang tính chất truyền thống bắt buộc của chùa Khmer. Chùa Sóc Lớn còn trang trí thêm tượng đức Phật Thích Ca ngồi thiền dưới gốc bồ đề, tượng Phật Thích Ca ban phước lành, các vị chư thiên làm cho cảnh quan của chùa thêm sinh động, hài hòa giữa kiến trúc và tự nhiên.